Notities over de ontwikkelingen in Irak 7
Karel Koster
In opvolging van de gisteren gestelde punten en commentaar lijkt een kort commentaar op de snelle ontwikkelingen nuttig (zie verder de eerder gestelde vragen).
Militair
Bagdad is grotendeels in handen van Amerikaanse troepen (er zijn nog verzetshaarden, vermoedelijk van Fedayeen, Spec Rep garde, Baath getrouwen etc), Basra in Britse handen en Kirkoek in Koerdische ondersteund door Amerikaanse Special Forces. Vermoedelijk zal ook Mosoel snel worden ingenomen door de koerden. Het Iraakse leger ter plekke is bezig massaal te deserteren.
Ergens ten zuid-oosten van bagdad verplaatst de 4e Amerikaanse divisie zich naar het noorden, vermoedelijk op weg naar Tikrit. In Tikrit bevindt zich nog een Rep Garde divisie. Een deel van de VS 10e bergdvisie wordt in noord Irak binnengevlogen, evenals een aantal amerikaanse tanks. Andere kleinere steden aan de grens van het Koerdisch gebied in noord Irak zijn in handen van de Peshmerga's gevallen.
Er is een exemplaar van de Amerikaanse MOAB bom aangevoerd in de regio. Dit bijzonder zware wapen (combinatie druk, hitte en zuurstof onttrekking over eem groot gebied) werd gedemonstreerd bij Florida enkele weken geleden. Er lijkt slechts een geschikt doel te zijn: Tikrit. De VS zal redeneren dat in Tikrit de gebruikte tactieken in Bagdad wellicht niet werken (omdat er massale publiek steun is voor SH onder de bevolking) en dat echte stadsgevechten te voet noodzakelijk zijn. Omdat het Amerikaanse leger dit zoveel mogelijk vermijdt en liever met vuurkracht werkt, ligt het voor de hand dat een centraal doel in het laatste bastion Tikrit gekozen wordt. Het feit dat de aankomst van het wapen bekend is gemaakt betekend dat men hoopt op overgave bij voorbaat, de beelden van de proefexplosie bij Florida zijn vermoedelijk over de Amerikaans beheerste TV kanalen naar de Iraakse bevolking gestraald. Deze TV en radio propaganda uitzendingen worden gebruikt om de overblijvende tegenstand door psychologische terreur te breken.
Humanitair
In Basra is gisteren water aangevoerd door de Britten, maar er is nog geen structuur aanwezig om hulp te verdelen. De situatie in Bagdad, met name de overbelaste ziekenhuizen, is onduidelijk maar vermoedelijk zo rampzalig als gisteren. Het Rode kruis hervat vandaag haar activiteiten, maar er is nog geen teken van grootschalige aanwezigheid van hulporganisaties, die kennelijk wachten op een mate van orde noodzakelijk om hun werk te doen.(zie voor een opsomming van de slachtoffers www.eurobomb.nl, F&R 24 onder kopje publicaties).
Politiek
Binnen Irak is de situatie bijzonder veranderlijk. In het zuiden is door de Britse leiding een sheikh (vermoedelijk zorgvuldig gekozen op grond van een mate van steun onder de sjiitische bevolking) benaderd om een vorm van orde te herstellen in basra. daar werd gisteren massaal geplunderd. De eerste fase daarvan bestond uit het beroven van regeringseigendommen en ministeries, de tweede het beroven van de Iraakse middenklasse. Vertegenwoordigers daarvan probeerden gisteren tevergeefs hulp te krijgen van het Britse garnizoen, die dit niet als hun taak zagen.
In Nassariyah zal op zaterdag of later wellicht (dit wordt in twijfel getrokken door de BBC correspondente in Amman) een bijeenkomst plaatsvinden van (delen van) de Iraakse oppositie. Het zal van groot belang zijn wie daar aanwezig is en wie niet. De door het Pentagon gesteunde Chalabi si al bezig met Amerikaanse hulp een machtsbasis te creëren in die stad en vermoedelijk elders. Opmerkelijk is dat hij een toespraak hield voor een publiek van naar schatting enkele duizenden. Dit lijkt te wijzen op een zekere aanhang.
In Bagdad zijn volgens de BBCWS radio vanochtend de meningen 50/50 verdeeld over de Amerikaanse aanwezigheid. De helft beschouwd het als een bevrijding, de andere helft als ene bezetting. In de sjiitische stadsdelen was gisteren al sprake van protesten uit naam van Allah, niet het door de Amerikaanse autoriteiten en media steeds herhaalde 'vrijheid'. Het tonen van de Amerikaanse vlag stuitte op weerzin bij een aantal van de aanwezigen bij het standbeeld. De omvang van de standbeeld demonstratie was volgend de BBC WS niet meer dan 300-400 mensen. Ook in Bagdad wordt massaal geplunderd, de Amerikaanse bezettingsmacht zal zeer snel een probleem hebben met het handhaven van de orde. Bovendien is de basale civiel infrastructuur uit elkaar aan het vallen dwz energie, water en andere overheidsdiensten werken niet meer.
In het noorden is het onduidelijk wie het initiatief nam om Kirkoek in te nemen. Het lijkt bijzonder onwaarschijnlijk dat de Peshmerga's dit zouden hebben gedaan zonder Amerikaanse toestemming. Er waren snel Special Forces bij, de vraag is of ze deel waren van de aanval.
De meest cruciale vraag hier is de Turkse reactie.
Als er geen of een vage afsprak was om Kirkoek/Mosoel niet in te nemen en als die door de VS is doorbroken, moet de Turkse regering een leger een bijzonder verreikend besluit nemen. Volgens een verslag in de Turkish Daily News van vandaag ligt een deel van de sleutel bij generaal Ozkok, de chefstaf van het Turkse leger, die kennelijk pro-amerikaans is. Er wordt in de Turkse pers openlijk kritiek op hem geleverd, hij zou te pro westers zijn en dus de turkse belangen veronachtzamen, Dit wordt beschouwd als een teken van wantrouwen uit de legertop zelf.
Er is mij geen informatie bekend over Turks-Koerdische gesprekken of afspraken. Er was eerder verklaard dor Koerdische leiders dat ze de oliesteden niet in zouden nemen. Gezien het cruciale belang van de kwestie voor de Turkse nationale veiligheid is het bijna onvoorstelbaar dat het Turkse leger niets doet. Het is mogelijk dat het invliegen van de Amerikaanse tanks en troepen in het noorden bedoeld is om een Turkse inval te blokkeren (het is mogelijk om dit te doen doordat er slecht een klein aantal doorgangen door de bergen zijn). Dan wordt een situatie op de grond geschapen waardoor de Turkse regering moet kiezen of ze oorlog met de VS wil. Deze situatie zou bijzonder gevaarlijk zijn. Tenslotte is een andere onzekere factor in deze situatie Iran.
Internationaal
Op zaterdag komen de Franse, Duitse en Russische leiders bij elkaar. Ze zullen moeten besluiten hoe ze omgaan met de Amerikaanse hegemoniale aspiraties. Hoewel er veel verklaringen zullen zij over de vrijheid van het Iraakse volk en humanitaire hulp is de geopolitieke situatie van beslissend belang. Demissionair Min de Hoop Scheffer heeft dit in een TV interview gisteravond ook laten weten door zich tegen zo een ontmoeting van het anti-VS front uit te spreken. Daarmee schaarde hij Nederland verder aan de Brits- Amerikaanse kant. Dit wordt een punt van groot belang voor de buitenlandse politiek van het komende kabinet.
De kwestie van een VN mandaat voor de nu ontstane situatie zal de isolatie van de VS-Britse positie benadrukken. Een herhaling van de aanloop naar de oorlog zal immers de door de Amerikaanse neo-conservatieven gewenste situatie bestendigen: de VN is irrelevant en mag de rommel opruimen, zonder enige inspraak of invloed.
Prognose
De situatie in noord-Irak is de meest onvoorspelbare en tevens de potentieel meest gevaarlijke: de positie van Turkije is cruciaal.
KK
Naar boven
Naar beginpagina