Hofstad blues bij Commissie van Toezicht AIVD?
door Kees Kalkman
Er bestaat een Commissie van Toezicht betreffende de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Die commissie verricht zijn goede werken over het algemeen in mediastilte. Dat hoeft geen verbazing te wekken, want het jaarverslag en de toezichtsrapporten van de commissie worden in de publieke versie geschoond van alles wat de diensten echt in de problemen zou kunnen brengen. Toch zouden de rapporten van de commissie door de buitenwacht best wat beter gelezen mogen worden. Ze bevatten namelijk wel enige informatie over de interne regels die de geheime diensten bij hun werk hanteren en de manier waarop de inlichtingenambtenaren daarmee omgaan. De meeste van die regels zijn bestemd voor interne controle door de hogere regionen van de diensten op de uitvoerders en in sommige gevallen voor externe controle door de verantwoordelijke ministers.
Onlangs heeft de commissie een rapport uitgebracht over een operatie van een AIVD-team waarbij een agent (infiltrant) ingezet werd tegen een islamitisch terroristisch netwerk. Er worden geen bijzonderheden vermeld, maar het feit dat wordt gerapporteerd over een afzonderlijke operatie doet al vermoeden dat er hier iets mis is gegaan. Bovendien is het onderzoek gemeld aan de minister in een brief van 29 november 2004, aan het eind van de maand dat Theo van Gogh werd vermoord. Dit suggereert dat de bewuste operatie gericht was tegen de Hofstadgroep en mogelijk zelfs betrekking had op de politie-inval in het Haagse Laakkwartier in een op allerlei manieren door de AIVD gecontroleerde woning, waarin zonder dat het arrestatieteam hiervan op de hoogte was, handgranaten in voorraad waren.
In het toezichtsrapport constateert de commissie het volgende over dit geval:
De verlenging van de toestemming voor inzet van de agent, die volgens de interne regels om de drie maanden moet worden gegeven ontbreekt enkele malen. Bovendien stelt de commissie vast dat bij de AIVD de verlenging meestal via mandaat door het teamhoofd gebeurd. Feitelijk is er na de eerste keer dat een agent wordt ingezet (dan geeft een directeur van de AIVD de toestemming) dus geen sprake meer van interne controle op de agent boven het niveau van het team, laat staan van een vorm van evaluatie.
De betreffende agent heeft met toestemming van de AIVD ook strafbare feiten gepleegd. De contactpersoon van de AIVD (de zogenaamde operateur) heeft daarvoor per keer mondeling instructie gegeven, die achteraf is vastgelegd in een operatierapport. Naast strafbare feiten om zijn informatiepositie te behouden en om niet op te vallen in de groep betreft het hier ook 'strafbare feiten ten eigen bate'. De commissie vindt duidelijk dat er te weinig is vastgelegd om uit de hand lopen van deze onder verantwoordelijkheid van de AIVD begane strafbare feiten in de hand te houden.
In dit verband maakt de commissie een grappige opmerking. Door de recente invoering van de Wet Terroristische Misdrijven is het voor de AIVD lastiger geworden om in te staan voor de straffeloosheid van hun agenten (zeer van belang voor hun motivatie). De AIVD- agenten binnen radicale netwerken kunnen nu veel sneller in aanraking met de strafwet komen en bovendien "bestaat het risico voor de AIVD dat een netwerk waarbinnen een agent van de AIVD opereert in zijn geheel strafrechtelijk zal worden aangepakt." De antiterreurwetgeving in Nederland is nu dus zo draconisch geworden dat ze het werk van de eigen geheime dienst belemmert.
Hoewel de commissie uiteindelijk mild oordeelt over de AIVD ("in het licht van de omstandigheden gaat het niet om majeure strafbare feiten") kun je tussen de regels door wel lezen dat ze niet vrolijk worden van deze novemberoperatie. Het meest onheilspellend is een uitgebreide beschouwing over het 'ensceneren' van strafbare feiten door een agent bij een persoon die "er al blijk van heeft gegeven de bedoelde strafbare feiten te plegen". En dat kan dan blijken uit een verhaal van een informant of een eerdere veroordeling of het bekend staan bij de politie als pleger van een soortgelijk delict. Het lijkt me allemaal boterzacht, maar kennelijk voldoende om bijvoorbeeld een terroristisch misdrijf te gaan ensceneren. Of dat in dit geval ook is gebeurd blijkt overigens niet uit de tekst.
De rapporten van de Commissie van toezicht zijn te vinden op www.ctivd.nl
Dit artikel is eerder verschenen in Konfrontatie Digitaal
Naar boven
Naar beginpagina